Meşhur İranlı Türk Adlım Şexsler, Famous Iranian Turks




























تورك آدليملارى بييوگرافيسى اولان سايتلار

آدليم توركلر-مشاهير تركهاى ايران
آذربايجان آدليملارى: اسكى و اورتا چاغلار
قادينلار: تورك خاتون
آدليم شخص لر: اوجاق
شاعيرلر٫ خاديملر: بيزيم تبريز
شخصيتلر: گجيل سايتى
چهره هاى دوران مشروطيت: روشنگرى
Turk boyukleri-ArazOnline
مشاهير ايرانى
Kim kimdir?
مين بير ايفتيخار-دوزگون سايتى

 
ARCHIVES







فستيوال منتخبان آذربايجانى





 
شخصيت لريميز-سؤزوموز-اؤزوموز

شاه اسماعيل صفوى
شاه اسماعيل صفوى-١
جهانشاه قاراقويونلو


محمد حسين يگانه
محمد حسين كيانى قشقائى
ثمين باغچه بان
يعقوب ظروفچى
فرود گرگين پور قشقايى
پروانه (موچول خانم) قشقايى
تاج السلطنه قاجار
عبدالقادر مراغى
عبدالقادر مراغى-١
صفى الدين اورموى
حاج قربان سليمانى-قوچان
ابوالحسن خان اقبال آذر-الوند قزوين
عاشق حسين جوان-قاراداغ
اوزيئر حاجى بيكف
على سليمى
فرهاد فخرالدينى
عاليم قاسيموف


مظفرالدين شاه قاجار
جعفر پناهى
تهمينه ميلانى
يدالله صمدى
فايقه آتشين-گوگوش
بهروز وثوقى


آيدين آغداشلو
فرح اصولى-زنجان
فرح نوتاش
ميرعلى تبريزى
مرتضى قلىخان شاملو
اكبر بهكلام
ودود مؤذن
بهروز گلزارى
رضا دقتى


اكبرخان رزاقى ساوه اى
عمران صلاحى
مفتون امينى
وحيد قزوينى
تئليم خان ساوه اى
معجز شبسترى
محمدباقر خلخالى
صمد بهرنگى
محمد حسين شهريار
ميرزا مأذون قشقايى
ناظم حكمت ران
رضا براهنى
ميرزه حسن رشديه
پروفسور محسن هشترودى
جبارباغچه بان-ايروان
غلامحسين ساعدى
ايرج ميرزا قاجار
پروفسور لطفىزاده
دكتر على جوان
دكتر جواد هئيت
محمدعلى فرزانه
پرفسور حسين محمدزاده صديق
پروفسور يحيى عدل
محمدعلى تربيت
كريم مشروطه چى-سؤنمز
ميرهدايت حصارى
عزيزمحسنى
بهزاد بهزادى
پروفسور على مينايى


حكيم جهانگيرخان قشقايى
شيخ صفىالدين اردبيلى
پير سلطان آبدال
شهاب الدين يحيى سهروردى
شهاب الدين يحيى سهروردى-١
شهاب الدين عمر سهروردى
حاجى بكتاش ولى نيشابورى
دده قورقود
يونوس ائمره
شمس الحق تبريزى
شمس تبريزى
نصيرالدين محمود اخى ائورن
سلطان آبدال موسى
فضل الله نعيمى استرآبادى حروفى
فضل الله نعيمى
نظامى گنجوى
ملانصرالدين
عين القضات همدانى
شيخ محمود شبسترى
شيخ محمود شبسترى-١
مولانا جلال الدين رومى
قاضى برهان الدين
عمادالدين نسيمى
فضولى


سيدجعفر پيشه ورى
شيخ محمد خيابانى
سلطان احمدشاه قاجار
دكتر مصدق قاجار
كلنل محمدتقى خان پسيان
ستارخان قاراجاداغى
سيد جمال الدين اسدآبادى
عليرضا نابدل اوختاى
بهروز دهقانى
حيدرخان عموغلو
عباس ميرزا
سليمان ميرزه اسكندرى
بيژن جزنى
مهدى بازرگان
دكتر تقى ارانى
حنيف نژاد-تبريز
سعيد محسن-زنجان
كرامت دانشيان
مهدى باكرى
باقرخان


اوللوسونو
اوزون حسن آغ قويونلو
اوزون حسن آغ قويونلو-١
كوراوغلو
بابك خرمدين
بابك خرمي
آقا محمدخان قاجار
آقا محمدخان قاجار-١
نادر شاه افشار
نادر شاه افشار-١
آتروپاتس
آتروپات
بابا الياس خراسانى
مرتضىقليخان بيات ماكو
قيزيل آرسلان
شمس الدين ايلدنيز
شاه عباس
اوروج بيگ بيات-دون ژوآن
قاراپيرى بيگ قاجار


حسين رضا زاده
على دايى
جعفر سلماسى


محمد مجتهد شبسترى
ميرزا احمد تبريزى
محمدتقى جعفرى
ثقه الاسلام
علامه طباطبائى
معصومى همدانى
ابولقاسم خوئى
صفى الدين اردبيلى
زردشت















ADLIMTÜRKLER


SOZUMUZ LINKS

سؤزوموز- وبلاگ عمومى تركهاى ايران
سؤزوموز- در پرشين بلاگ
تورك خاتون- وئبلاگ زنان ترك
ايلخان- تركهاى جنوب و مركز ايران
افشار- وئبلاگ تركهاى خراسان
آدليم توركلر- مشاهير تركهاى ايران
٢١ آذر- وبلاگ حكومت ملى آذربايجان

 
Wednesday, August 27, 2003  

آذربايجاندا قادين حركاتيندان اؤرنكلر: تئللي زري و سرييه خانيم
رضا همراز r_hamraz@yahoo.com


تاريخ سوره سينده آذربايجان قادينلاري ايستر اؤز ارلري ايله، ايسترسه ده اؤزلوكلرينده قانلي - قادالي دؤيوش مئيدانلاريندا، بول - بول حماسه لرين ياراديجيلاري اولموشلار كي، تاريخ صحيفه لريميز بونلارين بير سيراسينا اؤز سينه سينده اؤيونه، اؤيونه يئر وئرميشدير. بو تورپاقدا اولدوقجا قادينلارا حؤرمت گؤزو ايله باخيلميش و بير سيرا يابانجيلار كي، قاديني نفر واحيدي ايله اؤلچوب و «زن و اژدها هر دو در خاك به» دئميشلر، باخيلماميشدير. زنگين و بير چوخ حيصصه لري قيزيل قانلا يازيلميش تاريخيميزده قادينلارين روللاري بعضي يئرلرده كيشيلردن آز اولماميش و بوتون ساحه لرده گاهدان قاباقجيل دا اولموشلار. اؤرنگ اولسون دئيه دؤيوش مئيدانلاريندا بابكين حايات يولداشي كلدانييه، كوراوغلونون نيگاري و نبي نين هجري اونلارلا بيرگه دؤيوشلرده ظفرلر قازانميشلار. تانباكي حركاتيندا هله ده آدي چوخ حؤرمتله ياد اولان زئينب پاشا، اؤز قهرمان يار يولداشلاري ايله خالقين دار گونونده ياغيلارين باشينا نه اودلار تؤكموشلر. شاعير ز-اميرلو دؤيوشچو قادينلاريميزن پايين آشاغيداكي شعرده گؤزه ل و لاييقينجه تصويره چكميشدير:


اسكي زمانلاردان بيزيم ائللرده قادينلارا بوللو، حؤرمت وارايميش
آنايا، گلينه، قيزا هر زامان توكه نمز ده يرلر، عيززت وار ايميش
تاريخ بويو اولو آتا باباميز آنا ايله تانريني، حاقلي بيلميشلر
بير تانري اؤنونده اييليب، داها آنالار اؤنونده، بير اييلميشلر
ازلدن ديللرده مثل اولموش كي:«آسلانين اركه يي، ديشيسي اولماز»
دئييبلر قادينا ده ير وئرمه سك ميللتين ده يرلي كيشيسي اولماز
اوندا كي باشقالار، قيز اوشاقلارين ديري، ديري تورپاق آلتدا قويلارميش
هامان چاغدا بيزيم ائل اوباميزدا بخت اولدوزو، آتا قيزين سانارميش
اوندا كي باشقالار، آروادي قيزي ساتيرديلار قول تك، پولا بازاردا
ياشاياردي آزاد بيزيم آروادلار ديز به ديز شرفله، ان ايفتيخارلا
تاريخلرده پارلاق بير اولدوز كيمي تومروس آناميزين، آدي قالميشدير
او تومروس كي تبريز، آنا وطنيم ايفتيخارلي آدين اوندان آلميشدير
كوراوغلو نبي يه، سس ووروب سسلر نيگارلار، هجرلر، زينب پاشالار
بوردا زنانلار دا كيشيلر كيمي ايستيبداد كؤكسونه سونگولر چالارلار
هونر عالمينده داييم پارلاييب يوزلرجه مه هستي، يوزلرجه پروين
نه گؤزل اثرلر ياراديب بونلار ظاهيري ساپ - ساده معناسي درين
آزاده كيشيلر - آزاد قادينلار ياشاديب ياشاسين آذربايجانيم
اودلار، ديياريسان، شرف يوردوسان سن كيمي آنايا، قورباندير جانيم.

مشاهير تركهاى ايران : تئللي زري خانيم


اوست سطيرلرده دئديييميز كيمي بيزيم تاريخ، جومورودلردن دالغالانير. ايندي بورادا اونلارين بير باشقاسيندان دا آد چكمك ايسترديم. بو جسارتلي قادين «تئللي زري» اولموشدور كي، مشروطه اينقيلابيندا اوغلانلارلا بيرگه دؤيوش سنگرلرينده ياغيلارين علئيهينه موباريزه آپاريردي كي، ظاليملرين ميراث گولله لرينه توش گلير. باشقا موجاهيدلر بو جنگ پالتار گئين دؤيوشچونو دينج بير يئره آپاريب اونون يارالارينا داوا - درمان ائتمه قرارينا گليب، اونون حرب گئييملرين چيخارداندا مانئع اولوب و ايسته يير كي ستتارخان گرك بورادا اولسون. بو خبري قوچاقلار ستتارخانا يئتيرجك هامان، ستتارخان او دؤيوشچونون سون چاغلاريندا باشي اوستونه يئتيشمك همان اولور. شاعير محمد ابراهيم زاده «دنيز» بو دستاني گؤزلجه نظمه چكميشلر. بونو دا قئيد ائتمك يئرسيز اولماز كي، همين داستانلا، ماراقلانانلاردان بيريسي ده ائل و خالقين شاعيري سؤهراب طاهيردير. سؤهراب موعللمين بو شئعري بير نئچه دؤنه چاپ اولدوغونا گؤره اوندان واز كئچيب، محمد دنيزين شئعرين بيرگه اوخوياق:


كؤنلوم يئنه بير ايز آييرير دويغو تئليندن
ايستر يئني بير صحبت آچا آذر ائليندن
سؤز باشلاياراق بير دؤنه تبريز شهريندن
مشروطه ديلاورلرينين بول هونريندن
مشروطه ده بير قيز گئيينيب جنگ ليباسين
قانلا بوياييب اللرينه الوان حناسين
تومروس ساياغي ايلهام آليب اؤز ديياريندان
تا وار نفسي ائتدي ديفاع ناموس - عاريندان
گؤلله ده يره ك، سينه سينه قاني جالاندي
يالنيز يادا باش ايمه يه ره ك سرت يارالاندي
ائللر قوچاغين تئز گؤتوروبلر ائوه ساري
ملحم قويالار يارهسينه ائتمه يه زاري
هر نئتديلر، او قويمادي سويسونلا ليباسين
تا ياره سينين اؤستونه قويسونلا داواسين
ستتارخان او دم تئز يئتييشيب سؤيله دي اوغلوم
آي ويجداني پاك قلبي تميز نيييتي دوغروم
عيللت نه دي كي قويموسان ائتسينله طبابت
آيا بو ايشه واردير الينده يئني عيللت؟
او ائل بالاسي اوز توتاراق سؤيله دي سردار
تئز سن بوراني خلوت ائله سنله سؤزوم وار
ستتارخان او حال خلوت ائديب تئز او مكاني
اوز توتدو اوغول وار نه سؤزون سؤيله بو آني
اوول يارهلي عسگر دئدي ائل اولدوزويام من
اوغلان دئييلم ائل بالاسي ائل قيزييام من
ستتارخان ائشيت جك بو سؤزو بير حالا قالدي
رنگي ساراليب تئز قيزين آدين خبر آلدي
«آدين نه دير آي ائل قوچاغي قلبيمي دلدين
من كي ديرييم اؤلمه ميشم سن نييه گلدين؟
تئللي زري سسلندي وطن عسگرييم من
اوغلان دئييلم تورك قيزي، تئللي زرييم من
تئللي زرينين سردار ائله كي سوروب حالين
چيخدي ائشييه سسله دي فورن اؤز عيالين
سسلندي قادين گل بو قيزين باغلا ياراسين
چوخ سعي ائله قويما اؤله بو خالق بالاسين
تا اؤ يئتيشسينجه زري آراميني آلدي
آذر ائليني مين كدهره مين اودا سالدي
جوت گؤزلري اولدوز تك آخيب گول كيمي سولدو
بيرليك سؤزونو خالقا دئييب سونرا اؤلوبدو
ائل آشيغي چال منصوري غملر تزه لندي
آذر بالاسي تئللي زري قانه به لندي
چالخاندي «دنيز» قان دولوسو اولدو بو چوللر
مينلر قوچاغين قاره ساچين هؤردو بو ائللر

مشاهير تركهاى ايران : بايرامقولو قيزي سرييه خانيم


هله 21 آذر جريانيندا اردبيلدن قالخان و ايستيبداد علئيهينه قهرمانجا موباريزه آپاران بايرام قولو قيزي سرييه خانيمي، گؤرنلر، اونون جسارت و شهامتيندن سؤز -صؤحبت آچاندا، سانكي ايكينجي زئينب پاشادير ذيكر ائتميشلر. بو جسارتلي و تاسسوفله آدي ايتگين قالان قادين تكينه 5 گون دوشمنين موحاصيره سينده قالديقدا يئنه ال - قولو سووومادان سون گؤلله يه قدر آتيشميش آنجاق نه ايسه ياغيلارين يالانلاري و ياغلي ديللرينه اينانيب سنگردن چيخديقدا، نامردجه سينه اونو قتلگاها گؤنده ريب گؤلله ده مينه وئرنده جللادلارا دئيير: تاريخ سيزلره نيفرين ائدهجك، قاتيللره نجات يولو باغليدير. آذربايجانين رشيد بالالاري منيم اينتقاميمي سيزدن آلاجاقلار. آذربايجان آزاد اولاجاق».


«آزادليق يولوندا مبارزه» كيتابيندا بو قادينا عاييد آشاغيدا كي سطيرلر قئيد ائديلميشدير:«خلق آزادليغينين كئشيگينده مردليكله دايانان اؤز عينادچيليغىيلا دوشمني حئيرته سالان ايگيد ثومرين اوغوللاري ايچريسنده آذربايجان خلقينين قهرمان قيزي سرييه ده ووروشوردو. او، حيات يولداشي علي ايله بيرليكده، اونونلا چييين - چييينه بير سنگردن آتش آچيردي. لاكين او، هم موحاصيره ده، هم ده فيشنگي قورتاماقدا ايدي. بونا باخماياراق او، دوشمنه تسليم اولماق ايسته ميردي. خايين دوشمن ثومرين فداييلرينين، ائلهجه ده سرييه خانيمين قارشيسينا قورآن گتيرير، اونا ال باسير، آند ايچير «شرفله» سؤز وئرير و حاكيم طبقه لرين يوز دفعه لرله ال آتديقلاري آلچاق حيله و آلداتما مئتودوندان ايستيفاده ائدير. آز سونرا قورآنا باسيلميش اللر ثومرين فداييلرينين، او جومله دن شاهسئون ائللرينين قهرمان قيزي سرييه نين قانىيله بويانير. قهرمان فدايي سرييه اؤلدورولمه ميشدن اوول بارماغيني جللادلارين گؤزونون ايچينه سيلكه له يه ره ك «بو سيزين اوچون هونر دئييل، تاريخ عهد و پئيمان پوزانلاري نيفرتله ياد ائده جكدير»! دئميشدير. او سؤزونو دوام ائتديره ره ك اوجا سسله بئله علاوه ائتميشدير: «آذربايجانين ايگيد اوغوللاري منيم قانيمي يئرده قويماياجاقدير! شهيدلر قاني آزادليق آغاجين سوواراجاق» بو نزاكتلي و شرافتلي قادين «اردبيلين ثومرين قصبه سينده 1325 ينجي ايلين آذر آيينين 26 ينجي گؤنو ناهاردان سونرا ساهات 6 دا بير ده ييرمانين قيراغيندا تاسسوفله شهيد اولونموشدور» و بئله ليك له «18 نفر فدايي ايله شاهسئون قيزي سرييه، خانلارين سيلاحلي دسته لرينه 5 گون موقاويمت گؤستريب اؤلومو مردليكله قبول ائتديلر.» يازيقلار اولسون كي بو رشيد و ديلاور قاديندان تاريخلري آراييب، آختاراندا بير شئي گؤزه ده يمير. البتته بونون اساس عاميلي بو اولابيلر كي، ميللي حوكومت دئوريلنده ن سونرا، اوندان يازماق نئجه دئييرلر گوج آپاران ايشلردن ايدي و سونرالاردا او دؤورون آداملاري قيريليب قورتولدوقدا ايش داهاچتينلشميشدير. بئله ليك له سرييه خانيم دا اؤزوندن قاباق ظولم و ظاليم علئيهينه موباريزه آپاران موباريزلر كيمي تاريخه قوووشدو و اؤز گؤستردييي شرافت و شوجاعتي ايله تاريخيميزين بزكليلريندن بيريسي اولور. نئجه كي زئينب پاشا، هجر خانيم، آتلي شاه به ييم، تئللي زري، عظمت خانيم، پروين اعتصامي، گنجه لي مه ستي، نيگار خانيم، خورشيد خانيم و... اولموشلار. يازيميزين سونوندا اوستاد حميد سخامئهرين منيم خواهيشيمله يازديغي «آسلان سرييه» باشليقلي شئعرين بيرگه اوخوياق:


گؤردو اؤز يوردون٫ ائلين زار و پريشان سرييه
غئيرتي چكمه دي گؤرسون ائله نالان سرييه
ظاليمين بلكه توفنگيله سؤكه سينه سيني
ويجدانيله اؤز آرا باغلادي پئيمان سرييه
ائتمه يه جنگ فيشنگيله توفنگين گؤتوروب
مرد-ى مردانه اولوب عازم-ى مئيدان سرييه
عرصه تنگ اولدوغو حالدا آتيشيب دوشمنيله
دوشمنين باغريني بئش گون ائله ييب قان سرييه
تا فيشنگي واريميش سنگريني بوشلاماييب
صوولتيله ائله ييب دوشمني حئيران سرييه
چوخ دؤيوشدن سورا آخيرده فيشنگي قوتاريب
ائله ييب جانين آذربايجانا قوربان سرييه
(توپراق آلتيندا زن و اژدهاني قويلويانا)*
كيشيليك رسمين ائديب اوندا نومايان سرييه
قوربانام منده «سخا» سرييه كيمي قهرمانا
كيشيدن ده باشيميش چونكو او اينسان سرييه
آسلان آسلاندي دئييبلر اولماز اركك يا ديشي
يئري واردير اونا تاريخ دئيه آسلان سرييه


قايناقلار و ايضاحلار
1- "آزادليق يولوندا مبارزه"، بيرينجي جيلد، ص 19
2- "مهد آزادي" گؤنده لييي، شاعير ز-اميرلو- نون شئعري همين گؤنده ليك دن گؤتورولموشدو.
3- حؤرمتلي شاعير محمد دنيزدن شئعرين بيزيم ايختياريميزدا قويدوقلارينا گؤره اؤز ميننتدارليغيميزي بيلديريريك.
4- "از زندان رضاخان تا صدر فرقه دمكرات آذربايجان"، علي مرادي مراغه اي، باهار 1382، تهران، اوحدي، ص 516
5- سالماسلي عاليم دوستوم حؤرمتلي علي اصغرغفورينيا جنابلارينين، لطفعلي اردبيلي (فلكي)نين سرييه خانيم حاققيندا ايكي سطيرليك يازيسين بيزه لوطف ائتديكلرينه گؤره تشكور ائديريك.
6- "گذشته چراغ راه آينده است". پژوهش گروهي: جامي، ويراستار: بيژن نيك بين، چاپ دوم پاييز1371 - تهران نشر نيلوفر.
* - "زن و اژدها هردو در خاك به- جهان پاك از اين هر دو ناپاك به"حكيم فردوسي طوسي، ايرانين آدليم شاعيري.


10:02 AM

Tuesday, August 26, 2003  

مشاهير تركهاى ايران: شيخ محمد خيابانى


شيخ محمد خيابانى در سال 1297 هجرى قمرى در خامنه از توابع تبريز به دنيا آمد . مدتى در روسيه در تجارتخانه پدرش مشغول كار بود. در زمان محاصره تبريز توسط قشون محمدعليشاه , جزو مجاهدين مدافع شهر بود. در دوره دوم مجلس شوراى ملى از تبريز به مجلس راه يافت و عضو حزب دمكرات بود.پس از بستن مجلس به روسيه و سپس به تبريز آمد, بعداز انقلاب 1917 در روسيه , فرقه دمكرات را فعال نمود. درزمان حضور قواى عثمانى در تبريز مدت دو ماه در زندان بود. خيابانى از مخالفين سرسخت امضا قرارداد خائنانه ايران و انگليس توسط انگلوفيل معروف وثوق الدوله صدراعظم وقت بود. پس از امضا اين قرارداد اعتراضات گسترده اى بويژه در بخشهاى شمالى ايران بوقوع پيوست, از جمله قيام دمكراتهاى آذربايجان به رهبرى خيابانى. اين قيام در سال 1338 قمرى(1920 ميلادى) با خدعه ونيرنگ و تا حدودى برآورد غلط دمكراتها كه حاكم منتصب تهران يعنى مخبرالسلطنه را عليرغم ارتباطاتش با نيروهاى مرتجع و قزاق و انگيس به شهر راه دادند, بطرز وحشيانه اى سركوب گشته و خيابانى بطرز فجيعى به قتل رسيد


مشاهير تركهاى ايران : شيخ محمد خياباني


Eldar@Duzgun.net


هر گون خياباني نطق سؤيله يير ،
آرزوسون ، آمالين هي بيان ائدير .
توركجه دانيشيردي فصاحت ايله ،
وارلي توركجه ميزده بلاغت ايله .
دينله ينلر بوتون حيران اولوردو ،
عجم حناسي نين رنگي سولوردو.
گؤزل دانيشيردي توركجه ميزي او ،
اوجاباش ائديردي هر گون بيزي او .
قيام قالديرميشدي شانلي توركجه ميز ،
اگميردي تهرانا قهرمان تبريز .

ح.دوزگون


شيخ محمد خياباني مشروطه دؤورونون بؤيوك يازيچيلاريندان ، دانيشانلاريندان و عالم لريندن ايدي . او مملكتيميزين آزادليق و استقلالي اوچون چوخلو فداكارليقلار ائتميشدير، بو بؤيوك كيشي آذربايجانين و ايرانين افتخارلاريندان ساييلير . خياباني نين قوه لي يازي لاري و تاثيرلي دانيشيقلاري اولموشدور. اونون دانيشيقلاريندان آزادليق روحو ، شجاعت و ملي غرور حسي ائشيدنلرده يارانيردي . اونون علمي دانيشيقلاريندان سونرا ، نظري ارشاداتي عموم خلق طرفيندن قارشيلانيردي .بو مبارزين شهادتي نين ايل دؤنومو مناسبتي ايله اونون ياشاييشينا قيسا بير باخيشدا ، اونون تانيتديرماغينا چاليشاجا غيق . محمد خياباني ، حاج عبدالحميد تاجر اوغلو ، 1297 – نجي قمري ايلينده تبريزين ياخينليغيندا كي خامنه قصبه سينده آنادان اولموش و 1338-نجي ايلين 29 ذي الحجه آييندا قيام حادثه سينده تبريز شهرينده شهيد اولدو . محمد اولجه آتاسي نين تجارتخاناسيندا اقتصادي تعليمات گؤرموش ، سونرا لار تبريزه گئتميش و ايكينجي تحصيليني تبريزده مكمل ديني ، دنيوي تعليمات گؤرموش ، فقه و اصول اوخوماقدان علاوه ، رياضيات ، طبيعي علوم ، اولدوز تانيما و باشقا علمي ساحه لرده مهارتلر قازانميشدير . شيخ محمد خياباني گنجليك زامانيندان سحرلر تبريزين جامع مسجيدينده و آخشاملار ايسه خياوان محله سينده يئرلشن كريمخان مسجيدينده امامت ائدردي . حاج آقا پئشنماز خامنه اي ، شيخ محمدين قايين آتاسي رحمته گئتديكدن سونرا ، خياباني بو مسجيدين پئشنمازليغيني اؤز عهده سينه آلميشدير . مختلف پئشه لرده چاليشان محمد خياباني ، مشروطه انقلابي دؤورونده سياسي حياتا آدديم قويموش ، انقلابين فعال اشتراكچي لاريندان اولموش ، محمد علي شاه تبريز شهريني محاصره ائتديگي زامان مرحوم خياباني مجاهدلر و آزاديخواهلارلا بير سنگرده استبدادي قوه لرله مبارزه لر آپارميشدير . او تبريزين خياوان محله سينده اوز وئره ن ووروشمالارين بيرينده گؤسترديگي قهرمانليق و شجاعتله خصوصي فرقلندي ، او آذربايجان ايالتي انجمني نين فعال عضولريندن ايدي و انقلابدان سونرا آذربايجان ايالتي نين ملي مجلسي نين ايكينجي دؤوره سينده نماينده سئچيلميشدير ، امما مجلس تعطيل اولاندان سونرا نئچه ايللر سورگون دوشموش ، مشهد و سونرا قفقازا ساري گئتمه يه چاره سيز قالميشدير . 1332- نجي قمري (1293شمسي) ايلينده تبريزه قاييتميش و تجارتله مشغول اولان خياباني گيزلي فعاليتلره باشلاميشدير ، اونلارين ايشلري 1335 – نجي قمري (1296 شمسي) ايلينده آچيغا كئچدي و شيخ محمد خياباني باشچيليق ائتديگي آذربايجان ايالت كميته سي تشكيل تاپدي و اونلارين ايشلرين توسعه وئرمكده سراب ، اردبيل ، زنگان و اورمو كميته لري ده ياراندي . خياباني نين رهبرليگي ايله ‹ تجدد › نشريه سي نين ياييلماسي باشلاندي . دؤرد ايل عرضينده 202 سايي چيخميش نشريه نين سايي لاري نين چوخو ندا (م- خ)امضاسي ايله خياباني نين باش رداكتورلوغو و يازي لاري ايله نشر ائديلميشدير ،‌فارس ديلينده نشر اولان بو قزئته تهران و اؤلكه ميزين باشقا شهرلرينه ده گؤندريليردي . 1335-1338نجي قمري ( 1299 – 1296 شمسي) ايللرده ، خياباني ايرانين حاكميت دايره لري نين ضد خلق فعاليتينه و امپرياليست پرستليك سياستينه ، او سيرادان انگلستان دؤولتي ايله امضالاديقلاري 1919 –نجو ميلادي ( 1298 شمسي) سازشينه ، قارشي چيخاراق ، مشروطه انقلابي دؤورونده الده ائديلميش اساسي قانونون حياتا كئچيريلمه سي ، تكميل لشديرمه سي اوغروندا ، آذربايجاندا گئنيش حركاتا باشلاميش ، بو مبارزه ني رهبرليك ائديب 1299-نجي شمسي ايلينده تبريزده قيام ائتميشدي . قيامين حياتا كئچيريلمه سي ، نظري جهتدن خيابانينين ‹ تجدد مسلكي › نه اساسلانيردي ، ‹ تجدد› يئنيليكچي مسلكي ، امپرياليزم آغاليغينا ، شاه حاكميتي نين ظلمونه قارشي قيام ائدن ، سياسي آزادليقلار ، حقيقي خلق حاكميتي و نهايتا آذربايجان ملي حقوقلاري اوغروندا مبارزه آپاران بير عقيده ، سياسي ـ نظري بير جريان ايدي . بو جريان ، سياسي مبارزه ده ساغ و سول اولمايان ، خياباني دفعه لرله تكرار ائتديگي ، ‹ اورتا خط › گؤتورن بير خيردا جريان ايدي . دوغما دياري آذربايجانلا افتخار ائدن ، بو ديارين يوكسلمه سي و بوردا ياشايان ميلتين يئتگينلشمه سينه چاليشان خياباني ، همين خلقه مراجعتله دانيشيقلاريندا آذربايجانليلاري فعال و قطعي مبارزه يه سسليردي . بئله ليكله خياباني نين باشچيليغي ايله حياتا كئچيريلميش بو قيام ، ايراندا حكم سورن امپرياليزم آغالارينا ، شاهليق قورولوشونا قارشي و آذربايجانليلار و بوتون ايرانليلارين ملي استقلاليتي اوغروندا مبارزه تاريخينده بؤيوك اهميته مالك اولموشدور . تبريزده اوز وئرن بو تاريخي قيام و اونو رهبرليك ائدن شيخ محمد خياباني نين شخصيتي ، آذربايجانليلارين ملي شعورونون انكشافيندا بؤيوك رولو اولموشدور . آلتي آي دوام ائتديگي بو قيام مركزي حكومتين آپارديغي سلاحلي هجوم نتيجه سينده مغلوبيته اوغراديقدا ، خياباني ، حياتي نين سون لحظه لرينه دك مردليك و ديانت گؤسترميشدير . مخبرالسلطنه نين وئرديگي فرمان اساسيندا ذيحجه الحرام 1338-نجي ايلده بير نئچه قزاقين هجومو زاماني اؤلدورولدو . بوندان اولكي گون خياباني دن اجازه ايستنيلدي كي گئديب والي دن اونا امان ايسته نيلسين ، خياباني ايسه جاواب وئرميشدي : ‹ من دوشمن مقابيلينده ديزيمي يئره وورمارام ، من ايران مشروطه انقلابي نين اوغلويام ، من اؤلومو ، تسليم اولماقدان اوستون توتورام .


قايناقلار :
ü شيخ محمد خياباني حماسه سي : حسين دوزگون
ü قيام شيخ محمد خياباني در تبريز : س . علي آذري
ü نطق هاي شيخ محمد خياباني : بهرام خياباني
ü شيخ محمد خياباني ، خروش حماسه ها : مصطفي قلي زاده .


8:23 PM

Monday, August 25, 2003  

مشاهير تركهاى ايران :اسماعيل خان صولت الدوله و "خديجه بىبى قشقايى
سؤزوموز 

 


بزرگترين طائفه و يا دقيقتر اتحاديه طوائف تركهاى آذرى در ايران حتى جهان٫ اتحاديه طوائف تركى قشقائى است كه امروزه از قضا در خارج از سرزمين آذربايجان موطن گزيده است. بدنبال سياست تراشيدن و تشديد هويتهاى قبيله اى و جغرافيائى كاذب بين زيرگروههاى عمده ترين مليت ايران يعنى تركهاى آذرى٫ حتى ايجاد بحران هويت و افتراق و جدايى بين آنها -و البته به سبب غفلت و لاقيدى نخبگان ترك ايرانى- متاسفانه امروزه در ايران مىتوان از نوعى دورى و عدم ارتباط بايسته ميان زيرگروههاى پراكنده مليت ترك در كشور سخن بميان آورد. به عنوان مثالى كوچك٫ در حاليكه در آذربايجان از خادمان و مشاهير آذربايجانى تقدير به عمل مىآيد در اين خطه از بزرگداشت ديگر مشاهير معاصر خلق ترك (آذرى) ساكن در جنوب ايران و يا شمال خراسان اثرى نيست و بالعكس. حال آنكه همه زيرگروههاى خلق ترك (آذرى) در ايران به يك اندازه ترك و همه به يك شكل منسوب به يك مليت اند. "ستارخان" براى خلق ترك و تاريخ سياسى ترك همان منزلتى را دارد كه "صولت الدوله قشقايى" و يا "جوجوخان خراسانى". "اقبال آذر قزوينى" در فرهنگ موسيقى خلق ترك ايران همان قدرى را دارد كه "حاج قربان سليمانى نيشابورى" و يا "فرود گرگين قشقايى". "محزون قشقايى" براى ما همان است كه "حسن اوغلوى اسفراينى" ويا "شاه اسماعيل ختايى".


 


اتحاديه طوايف قشقايى٫ يكى از عمده ترين گروههاى تشكيل دهنده توده تركهاى آذرى٫ در تاريخ اين ملت از اهميت ويژه اى برخوردار است. نام "صولت الدوله قشقايى" نيز كه قيام تركان جنوب در سالهاى 1917-1918 و سپس سالهاى 1928-1932 را رهبرى نموده و بعدها توسط رضاخان به قتل رسيده است٫ همچنين خانم "خديجه بىبى قشقايى" در تاريخ تركهاى آذرى به عنوان قهرمانان استقلال ثبت گرديده است. "صولت الدوله" و "خديجه بىبى" از معدود روساى مقتدر ايلات ترك ايران و  از  سياستمدران روشن انديش تركهاى آذرى در آغاز قرن بوده اند. جا دارد كه ياد اين قهرمانان ملى تركهاى ايران در رده "ستارخان" و "كلنل پسيان" و ديگران بويژه در آذربايجان گرامى داشته شود.


 


بياد ايلخانانمان: "اسماعيل خان صولت الدوله"  و "خديجه بىبى قشقايى"


 


در سالهاى واپسين جنگ جهانى اول كه جنوب ايران توسط نيروى پليس جنوب انگلستان (س.پ.ر.)  اشغال گرديد اين خطه  صحنه قيام تركان آذرى به رهبرى "صولت الدوله قشقايى" بر عليه پليس اشغال انگليس تبديل شد. در مركز نيز "احمد شاه قاجار" آخرين شاه ترك ايران پرچم مبارزه ضد استعمارى را بر دوش گرفته بود و خراسان و آذربايجان نيز به مراكز حركات دمكراتيك٫ ضد امپرياليستى و  تجددطلبانه تركهاى اين مناطق به رهبرى "محمدتقىخان پسيان" و " محمد خيابانى" مبدل گشته بود. و اما در جنوب ايران اتحاديه طوائف تركى قشقايى هميشه بر ضد سياست استعمارى انگليسها و  بعدها عامل دست نشانده اش رضاخان بوده اند. (حبل المتين در  شماره 38-39 سال 1308 چنين مىنويسد: اگر همه عيبها را قشقايىها داشته باشند٫ تاكنون سرشكستگى اجنبى پرستى را كه غالبا بختيارى ها دارند آنها نداشته اند). پس از آنكه در سالهاى 1917-1918 و در واكنش به اشغال٫ طوائف ساكن در جنوب ايران به رهبرى اتحاديه طوائف قشقايى يكى از بزرگترين مبارزات ضد استعمارى در تاريخ ايران را آغاز نمودند جنوب كشور صحنه برخوردهاى سهمگين و رويارويى خونين ميان نيروهاى نظامى بريتانيا و عشاير قشقايى گرديد. (البته يورش بريتانيا به تركهاى ايران در سطح كشور با به سر كار آورده شدن حكومت غيرمردمى و ترك ستيز پهلوى گسترش يافته است. اين حكومت خودكامه نژادپرست نيز كه در صدد ريشه كن كردن كانونهاى مقاومت محتمل بود اولين هجوم خود به ايلات ترك را٫ در سال 1302 بر عليه شاهسونهاى آذربايجان آغاز كرده است). در يك سو افراد تشكيلات پليس جنوب انگليس و بخشى از قواى مستقر بين النهرين بريتانيا و در سوى ديگر ايلات ترك قشقايى و طوائف متفق به مصاف يكديگر برخاستند.


 


صولت الدوله ايلخان اتحاديه طوائف تركى قشقايى كه خود را وفادار به شاه ترك ايران احمدشاه قاجار مىدانست٫ با التيماتومى به نيروهاى انگليس از اين دولت خواستار خارج كردن نيروهاى اشغال از جنوب ايران شده و پس از رد اين خواستش به دولت بريتانيا اعلان جنگ نمود و قيام ايلات جنوب آغاز گرديد. هرچند پس از هجوم نيروهاى قشقايى به واحدهاى مسلح س.پ.ر و پس از وارد آوردن تلفات بسيار بر آنان تركان جنوب موفق به حركت به سوى شهر شيراز و  به فتح فيروزآباد شدند با اينهمه اين قيام به سبب بكار بردن سلاحهاى مدرن از سوى نيروهاى انگليسى به شكلى خونين سركوب گرديد. بار عمده و تلفات و ضايعات حاصل از ين نبردها بر دوش اتحاديه طوائف تركى قشقايى كه از حيث قدرت نظامى و انسجام سياسى در سطح بالاترى قرار داشت و از حركت و عملكرد هماهنگى برخوردار بوده٫ مىبود و اين نيز سبب آن شد كه پس از سركوب شورشها از اقتدار ايل كاسته شود. "اسماعيل خان صولت الدوله" به تهران تبعيد و دولت شروع به خلع سلاح نيروهاى قشقايى نمود. با شروع خلع سلاح تركان جنوب دوباره در ميان ايلات ناآرامىها آغاز شده و متعاقبا دولت بخاطر ممانعت از هدايت حركت از سوى صولت الدوله وى را بازداشت نمود. على رغم اين تدبير پس از بازداشت شدن صولت الدوله همسر بيباك وى بانوى قهرمان "خديجه بىبى" عملا  يكى از بزرگترين شورشها و طغيانهاى تركان ايران بر عليه رژيم پهلوى و استعمار انگليس را آغاز  و رهبرى نموده است. نيروهاى مسلح ترك تحت رهبرى خديجه بىبى شهر شيراز را محاصره نموده٫ و راه آباده-اصفهان را به كنترل خود در آورده اند. با گسترش قيام و تسليم و خلع سلاح شدن يك به يك واحدهاى ژاندارمرى جنوب٫ دهها هزار تن از نيروهاى مسلح قشقايى به نيروهاى ارتش در پلخون هجوم برده و راه شيراز-آباده را نيز به كنترل خود در آورده اند. و پس از آن شهرهاى شيراز٫ لار٫ نيريز٫ فسا و غيره پى در پى سقوط نموده است. در اين عصيان علاوه بر تعداد زيادى خودروى نظامى٫ مهمات و اسناد نظامى كه به تصرف قشقايىها در آمده بود چند فروند هواپيماى متعلق به دولت مركزى نيز به آتش كشانيده شده است.


 


از نكات قابل توجه اينكه در اين خيزش نيز مانند شورشهاى پيشين همه ايلات ترك جنوب ايران و از جمله طوائف ترك "بهارلو"٫ "اينانلو" و "نفر" (از اتحاديه طوائف خمسه) در صف واحدى همراه با اتحاديه طوائف تركى قشقايى حركت نموده اند. در طول جنگ نه تنها طوائف خمسه عليه قشقايىها اقدامى نكرده اند (در راس ايلات خمسه وابسته انگليس قوام قرار داشت) بلكه ايلات ترك "بهارلو"٫ "نفر" و "اينانلو" به حمايت از تركان قشقايى در ناحيه شرقى فارس به شورش برخاسته و با قواى انگليس به نبرد برخاسته اند. (در راس ايل تركى بهارلو رهبر شجاع "عبدالحسين خان"٫ جنگجوى رشيد "كاظم خان" و ريش سفيد ايل "اميرآقاخان" كه هر يك در كوره مبارزه با انگليس آبديده شده بودند قرار داشتند).



در نهايت قيام با اعلام عفو عمومى از سوى دولت و آزاد ساختن "صولت الدوله" بپايان رسيده است. پس از چندى "صولت الدوله" و  فرزندش "ناصرخان" به عنوان وكالت مجلس به نيرنگ به تهران فراخوانده شدند. در شهريور 1311 مجلس شوراى ملى لايحه سلب مصونيت اسماعيل خان صولت الدوله و ناصرخان را به تصويب مجلس رسانيد و هر دو بازداشت شدند. "صولت الدوله" در مرداد 1312 در زندان رضاخان به قتل رسيد. ديگر رهبران بيباك نهضت نيز يك به يك در تصفيه حساب رضاخانى در زندانها و يا ميدانهاى اعدام سر به نيست شدند. "عبدالحسين خان بهارلو" رهبر سياستمدار و كاردان ايل تركان آذرى بهارلو در زندان در گذشت. "حسين خان دره شورى" در سال 1312 اعدام شد. (وى در گفگتگو با برخى از اعضاى خانواده "صولت الدوله" به قصد فتح تهران از سوى تركان جنوب ايران اشاره داشته است كه "عنقريب سعدآباد را سر طويله اسبهاى خود خواهيم ساخت"). "عبدالقدير آزاد" كه در حدود پانزده سال از عمر خود را در زندانهاى رضاشاه گذرانيد از  روحيه بسيار قوى و محكم "صولت الدوله" ياد مىكند.  "پيشه ورى" نيز كه از 1309 تا آخر حكومت رضاخان را در زندان گذراند و زندان و اعدام دستگير شدگان 1316 را شاهد بود از جسارت و تهور و سرسختى سران زندانى ايلهاى جنوب ياد كرده است. (از ديگر سران شورش تركان جنوب ايران كه حتى اساميشان تابلويى تمام عيار از زبان و فرهنگ و تاريخ تركى-آذربايجانى است٫ زنده يادان: "حيدرخان جعفر بيگلو"٫ "كاكاجان بيگ چگينى"٫ "قره گوركانى"٫ "قارامان خان موصوللو"٫ "مسيح خان ايغدير"٫ "قارا محمد دمير چماقلو"٫ "صفدر بيگ قوجا بيگلو"٫ "آيازخان"٫ "نصيرخان سارويى"٫ "رحيم خان بللو"٫ "چاپان دده كهه اى"٫ "حاجىخان درمه لو"٫ "اسدخان يالاما"٫ "كوهزاد بيگ آصانلو"٫ "بابا بيگ قرخلو  "حاجى خان قره يارلو"٫ "مشهدى داوود دوقزلو" ....) 


ضميمه: تركهاى قشقايى٫ بزرگترين اتحاديه طوائف تركهاى آذرى در  ايران


(گزيده و تركيبى از يادداشتهاى پيشين در سؤزوموز)


 


" قايى"٫ كه گمان مىرود "طائفه قشقايى" نيز بدان منسوب باشد٫ نام يكى از طوائف 24 گانه "تركهاى اوغوز" است. بنا بر روايات تاريخى تركى٫ قايىها مانند بياتها از فرزندان " گون خان" مىباشند. "قاى" ويا " قايى" در زبان تركى به معنى سخت٫ نيرومند٫ محكم و سالم است. اين كلمه امروز هم در زبان تركى آذرى٫ هر دو لهجه آذربايجانى (" قييم") و خراسانى (" قيوم") وجود دارد. (در تركى آذربايجانى در تركيب "قالين قييم" كه به معنى ضخيم و محكم است). اين كلمه از طريق لهجه خراسانى تركى آذرى و به شكل "قيوم" وارد لهجه خراسانى زبان فارسى نيز شده است. قايىها جزء آن طوائف ترك اوغوزى مىباشند كه موفق به تاسيس دولت خود شده اند. حكومت محلى "جاندار اوغوللارى" ("قيزيل احمدلولار" و يا "اسفندياريه") در سواحل جنوبى درياى سياه به سالهاى 1291-1461 و به عقيده بسيارى از محققين٫ امپراتورى سه قاره اى "عثمانى" هر دو دولتهاى تشكيل شده از سوى طائفه قايى تركهاى اوغوز مىباشند.


 


1- اتحاديه طوائف قشقايى تركهاى آذرى كه امروز در جنوب ايران تا سواحل خليج فارس ساكن اند٫ از لحاظ تبارى اصلا از تركهاى قزلباش (غلات شيعه ترك=علوى=على الهى) شمال شرقى تركيه در جنوب درياى سياه و تركيه مركزى فعلى هستند كه در چند مرحله نخست به شرق تركيه (آذربايجان تركيه)٫ آذربايجان شمالى٫ از آنجا به آذربايجان جنوبى (ايران)  و از آنجا هم به جنوب ايران مهاجرت كرده اند -و از اين رو لهجه شان عموما بيش از ديگر لهجه هاى تركى آذربايجانى به لهجه هاى آناتولى شرقى زبان تركى آذرى قرابت نشان مىدهد- و در اين مدت با تركىهاى باستانى اين مناطق كه پيشتر در اين نواحى ساكن بوده اند و مشخصا تركهاى خلج شديدا آميخته شده اند. دوباره در طى سده هاى گذشته در جنوب ايران بلا انقطاع و عمدتا طائفه هاى ديگر  ترك ايرانى به اتحاديه قشقايى اضافه شده است. (بنابر اين آريايي و يا ايرانى تبار بودن تركهاى قشقايى٫ مثل مورد تمام تركهاى ديگر ايران٫ ادعايى است كه كوچكترين اعتبار علمى ندارد).



2- تركهاى قشقايى بخشى از خلق ترك آذرى با تاريخ و مذهب و زبان و تبار مشترك مىباشند. زبان و فرهنگ و مذهب و تبار تركهاى قشقايى عينا همان است كه زبان و فرهنگ و مذهب و تبار ديگر تركهاى ايران. ولى عده اى از جمله بسيارى از مقامات رسمى در طول قرن بيستم سعى فراوانى كرده اند كه از اين اتحاديه طوائف ترك (آذرى) واحد و هويت قومى جداگانه اى بسازند. مثالى بزنم: بين گروههايى كه امروزه كرد ناميده مىشوند سنى ها٫ شيعه ها (امامىها)٫ علوى ها (اهل حق ها)٫ يزيدى ها حتى مسيحى و موسوى ها هم وجود دارند. علاوه بر آن بين كردها فرق لهجه و زبان آنقدر زياد است كه بعضى وقتها زبان همديگر كاملا براى گروههاى ديگرشان غيرقابل فهم است مثل لهجه هاى كرمانجى و سورانى و گورانى و لكى و زازا٫ ديليملى و فيلى و غيره. نكته ديگر اينكه كردها علاوه بر كردستان در مناطق مركزى ايران و مخصوصا در شمال خراسان هم زندگى مىكنند ولى با اينهمه جدايى مذهب-دين و زبان-لهجه و منطقه جغرافيايى٫ تمام دنيا آنها را به عنوان كرد يعنى يك واحد قومى تك مىشناسد. اگر به مسئله قشقاييها برگرديم٫ مىبينيم كه از طرف عده اى٫ قشقاييها و ديگر تركهاى ايران (مانند تركهاى شمال غرب و تركهاى شمال شرق كشور) كه بى استثنا زبان و لهجه هايشان يا عين هم يا تماما قابل فهم براى يكديگر است٫ و همه شان بى استثناء به يك مذهب اعتقاد دارند٫ مدام به شكل اقوام مختلف ذكر مىشوند و مثلا در حاليكه از كردهاى ايران مركزى و غرب ايران و خراسان هميشه به شكل ملت و خلق و  يا قوم كرد ياد مىشود٫ وقتى به تركها مىرسيم يكباره معيارها و اصول متفاوتى بكار رفته و "ترك قشقايى" و "ترك آذربايجانى" و "ترك خراسانى" جدا از هم و مثل اقوام متفاوت و در مقابل هم تقديم مىشوند.



3- به نظر من اين استاندارد دوگانه تماما يك مسئله سياسى است و قصد از آن٫ جلوگيرى از تشكل هويت واحد ملى بين تركهاى ايران مثل گذشته است. در همين راستاست كه در تمام منابع رسمى و غيررسمى ايرانى-فارسى گروههاى ايلى و جغرافيايى ترك ايران مانند
"قشقايىها" و "تركهاى خراسان" هر كدام به شكل گروههاى منفرد٫ جدا و پراكنده ترك زبان و نه به شكل زير گروههاى خلق و مليت ترك معرفى مىشوند و بدين ترتيب سعى مىشود كه خلق ترك در ايران از يك مليت واحد و منسجم داراى اكثرُيت به دهها گروه مختلف پراكنده و جداى ترك زبان اقليت تبديل شود. به همين جهت است كه مىبايست هميشه و با اصرار تاكيد شود كه تمام گروههاى ترك ايران فارغ از استان محل سكونتشان و يا لهجه تركىشان و يا طائفه شان٫ همه بخشى از خلق و مليت ترك آذرى در ايران مىباشند. همچنين مىبايست تاكيد شود كه تركهاى ايران و آذربايجان و خراسان "ترك" اند نه "ترك زبان". (منظور نژادپرستان وطنى از كاربرد تعبير تركزبانان براى خلق ترك٫ اين است كه گويا اين خلق اصلا فارس و آريايى بوده كه بعدها زبان خويش را به تركى تغيير داده است). در اين بين غم انگيزترين حادثه وضع بخشى از كمونيستهاى سابق ترك است كه واقعا باور كرده اند كه در تركيب سياسى واحدى به اسم ايران٫ علىرغم زبان و مذهب و تبار و فرهنگ يكسان٫ سه گروه قومى مجزاى ترك يعنى قوم آذربايجانى٫ قوم قشقايى و قوم تركهاى خراسان وجود دارد. در حاليكه همين اشخاص گروههاى با مذهب-دين و زبان-لهجه كاملا جداى ديگرى را همواره يك قوم واحد كرد به حساب مىآورند ٫ متاسفانه بدلايلى٫ به پارچه پارچه كردن ملت و قوم خود يعنى تركهاى (آذرى) ايران مشغولند.



4- تركهاى قشقايى به سبب دورى جغرافيايى از بدنه اصلى توده ترك در آذربايجان و خراسان بشدت از روند از دست دادن زبان مادرى و ملى خود تركى آسيب ديده اند. روند مسخ فرهنگ و هويت تركى و از دست دادن زبان ملى-مادرى تركى را سياست فارس سازى (فارسلاشديرما٫ تفريس) دولت٫ كه اضافتا سعى در تراشيدن و پر رنگتر كردن هويت طائفه اى و جايگزين كردن اين هويت قبيله اى به جاى هويت ملى ترك براى گروههاى ايلى ترك ايران دارد تشديد كرده و باعث ايجاد بحران هويت براى گروههاى ترك سراسر ايران بويژه آنهايى كه در خارج آذربايجان ساكنند (مانند شمال خراسان و جنوب ايران) و يا تعلق طائفه اى دارند شده است. در نتيجه اين سياستهاست كه شمار قابل توجهى از تركهاى جنوب ايران نيز مانند بسيارى ديگر از تركهاى ايران زبان ملى و مادرى خود تركى٫ اين مهمترين عامل تشكل و تشخص هويت ملى و مليت ترك خود را از دست داده و آغاز به تكلم به زبان فارسى نموده اند. البته جاى خوشحالى است كه در سالهاى اخير تمام تركهاى ايران صرفنظر از محل سكونتشان٫ متوجه اين مطلب شده اند كه اين سياستهاى ناشايست براى تجزيه تركهاى ايران و عاقبت٫ تضعيف و تحليل دادن آنهاست و اينكه همه شان در واقع يك مليت و داراى يك تبار و زبان و مذهب و تاريخ و آينده هستند . و به همين علت هم هست كه روزبروز قدمهاى جديدترى در مسير بهتر شناختن همديگر و نزديكتر شدن به هم و آميزش متقابل بر مىدارند. از آخرين نمونه هاى اين خودآگاهى ملى شركت فعال نمايندگان تركهاى قشقايى در سمينار اورتوگرافى زبان تركى در تهران بود (متاسفانه جاى تركهاى خراسان در اين سمينار خالى بود). به هر حال تركهاى قشقايى نيز مانند ديگر تركهاى فارسستان در معرض خطر نابودى كامل آنهم در مدت زمان بسيار كوتاهى قرار دارند. تحصيل به زبان مادري خود زبان تركى در دوره ابتدائى مدارس٫ آموزش زبان تركى در مدارس عشايرى و تاسيس كانال تلويزيونى سراسرى به زبان تركى براى جلوگيرى از تشديد بحران هويت قومي٫ عقب ماندگي مدنى و استحاله تركهاى قشقايى و ديگر تركهاى ايران در قوميت مسلط فارس ضرورى است.


 


گئرچه يه هو!!!


 


8:24 PM

 
This page is powered by Blogger.