بنا به دعوت کانون مهندسين ايراني، پرفسور لطفي زاده روز چهارشنبه 2 اکتبر 2002 در محل هتل شرايتون (ريچموندهيل ـ هاي وي شماره 7) سخنراني کرد. مقاله حاضر قدمي است بسيار کوچک در جهت معرفي اين چهره درخشان علمي . اگر شهر باکو ميتواند به موسيقي دان شهير ـ حاجي بيگ اف، به فيزيکدان نامدار ـ لاندو (برنده جايزه نوبل) و به پزشک مشهور ـ مصطفي توپچي باش اف (کاشف بيهوشي ـ نامزد جايزه نوبل) ببالد، با همان معيار نيز ميتواند به لطفي زاده ـ مهندس، رياضي دان و دانشمند شهير عصر ما افتخار کند. با مقياس فوق، دانشگاه تهران هم ميتواند به فارغ التحصيلاتش پرفسور لطفي زاده کاشف منطق فازيFuzzy Logic) ) و پرفسور علي جوان (فيزيکدان مشهور و يکي از کاشفين اشعه ليزر) مباهات کند.

پرفسور لطفي زاده در سال 1921 در شهر باکو پايتخت جمهوري آذربايجان به دنيا آمد. مادرش پزشک و پدرش يک روزنامه نگار از اهالي آذربايجان ايران بود. در سن 10 سالگي، همزمان با حکومت ديکتاتوري استالين در اتحاد شوروي سابق، همراه خانواده اش مجبور به مراجعت به ايران شد و در شهر تهران ساکن گرديد. لطفي زاده تحصيلات ابتدايي را در تهران ادامه داد و دوره متوسطه را در کالج البرز (دبيرستان البرز فعلي) به پايان رسانيد و در کنکور ورودي دانشگاه تهران شرکت و رتبه دوم را احراز نمود. وي پس از فراغت از تحصيل از دانشکده فني دانشگاه تهران در رشته مهندسي برق در سال 1942، به آمريکا مسافرت کرد و دوره فوق ليسانس مهندسي برق را در انستيتوي تکنولوژي ماساچوست (MIT) واقع در شهر بوستون طي نمود. آنگاه وارد دانشگاه کلمبيا در نيويورک شد و در سال 1949 با درجه دکتري از اين دانشگاه فارغ التحصيل گرديد. پرفسور لطفي زاده کارهاي پژوهشي خود را در رشته تئوري سيستم از دانشگاه کلمبيا آغاز نمود. در سال 1956، وي به عنوان دانشمند مدعو در انستيتوي مطالعات پيشرفته در دانشگاه پرينستون (نيوجرسي) مشغول تدريس و تحقيق بود. علاوه بر آن، پرفسور لطفي زاده مشاغل علمي افتخاري متعددي را احراز نموده است که ميتوان به موارد زير اشاره نمود: استاد مدعو در رشته مهندسي برق در دانشگاه MIT (1968)، دانشمند مدعو در آزمايشگاه تحقيقاتي شرکت اي ـ بي ـ ام IBM در کاليفرنيا (1977، 1973، 1968) و دانشمند مدعو در مرکز مطالعات زبان و اطلاعات در دانشگاه استانفورد کاليفرنيــا (1988ـ1987 ( در سال 1959، پرفسور لطفي زاده کار تمام وقت خود را با سمت استادي در دانشکده مهندسي برق دانشگاه کاليفرنيا در برکلي شروع کرد. در فاصله سالهاي 1968ـ1963، وي رياست دانشکده مهندسي برق دانشگاه کاليفرنيا در برکلي را عهده دار بود. گرچه پرفسور لطفي زاده در سال 1991 رسما بازنشسته شد، ولي همچنان به فعاليتهای علمي خويش در دانشگاه کاليفرنيا ادامه ميدهد. در حال حاضر پرفسور لطفي زاده به عنوان استاد ممتاز (Professor Emeritus) مهندسي برق، مديريت مرکز نرم افزار کامپيوتري دانشگاه برکلي را عهده دار است. اين مرکز بيش از 2000 نفر عضو دارد و يکصد موسسه علمي به آن وابسته اند. تا سال 1965، تحقيقات پرفسور لطفي زاده عمدتا در زمينه تئوري سيستم ها و تجزيه و تحليل تئوري تصميمات بود. در آن سال، وي تئوري "مجموعه فازی Fuzzy" را پايه گذاري کرد و سپس در زمينه کاربردهاي اين تئوري در حافظه مصنوعي، زبان شناسي، منطق، تئوري تصميمات، تئوري کنترل، سيستمهاي خبره و شبکه هاي اعصاب به تحقيقات گسترده اي پرداخت. در حال حاضر تحقيقات پرفسور لطفي زاده در زمينه "منطق فازي Fuzzy Logic " نرم کامپيوتری، محاسبات کامپيوتري بر مبناي کلمات، تئوري کامپيوتري ادراک و زبان طبيعي است.

پرفسور لطفي زاده به عنوان کاشف و مبتکر منطق فازي شهرت جهاني دارد. وي طي يک مقاله علمي کلاسيک که در سال 1965 به چاپ رسيد مفهوم "مجموعه فازي" را که اساس تئوري تجزيه و تحليل سيستمهاي پيچيده است، معرفي نمود که در آن "زبان طبيعي" به جاي متغيرهاي عددي براي تشريح رفتار و عملکرد سيستمها به کار ميرود. پس از معرفي مجموعه فازي، بيش از 15000 مقاله علمي توسط دانشمندان جهان درباره منطق فازي و کاربردهاي گسترده آن در نشريات علمي منتشر گرديده و حدود 3000 درخواست ثبت اختراع در اين زمينه در کشورهاي مختلف جهان به عمل آمده است. در سال مالي 1992ـ1991، کمپاني "ماتسوشيتا"ي(Matsushita) ژاپن به تنهايي توانست تجهيزات و سيستمهاي الکتريکي و الکترونيکي به ارزش يک ميليارد دلار به فروش برساند که در آنها از منطق فازي استفاده ميشود. در حال حاضر 12 ژورنال علمي در دنيا چاپ ميشوند که در عناوين آنها کلمه "فازي" ديده ميشود. تنها در کشور ژاپن بيش از 2000 مهندس و دانشمند در رشته منطق فازي به تحقيقات علمي و صنعتي مشغول هستند. پرفسور لطفي زاده عضو ارشد (Fellow) انستيتوي مهندسي برق و الکترونيک آمريکا، عضو ارشد بنياد گوگن هايم (Gugenheim) ، عضو ارشد آکادمي ملي مهندسي آمريکا، عضو ارشد کنگره جهاني Cybernetics ، عضو آکادمي علوم روسيه، عضو افتخاري انجمن مطالعات Cybernetics اتريش، عضو ارشد اتحاديه بين المللي سيـستم هـاي فـازي و عضـو ارشد چنديـــن انـجـمـن و موســـســـه عــلمــي ديــگـــر اســت. پرفسور لطفي زاده موفق به دريافت 9 مدال علمي گرديده است که از اين تعداد پنج مدال به مناسبتهاي گوناگون توسط انستيتوي مهندسي برق و الکترونيک آمريکا و چهار مدال ديگر توسط انستيتوي مهندسي مکانيک آمريکا، انجمن علوم مهندسي آمريکا، آکادمي علوم جمهوري چک و انجمن بين المللي سيستمهاي هوشيار به وي اهدا شده است. به علاوه پرفسور لطفي زاده 14 جايزه علمي دريافت نموده که از آن جمله ميتوان به جايزه اهدايي بنياد معروف هوندای ژاپن اشاره نمود.

دانشگاههاي متعدد جهان به شرح زير با اهداي درجه دکتري افتخاري به پرفسور لطفي زاده از خدمات علمي وي و بويژه به خاطر ابداع منطق فازي که علوم و مهندسي کامپيوتر و تئوري سيستم ها را دگرگون کرده است، اظهار قدرشناسي نموده اند. دانشگاه تولوز (فرانسه)، دانشگاه ايالتي نيويورک، دانشگاه دورتموند Dortmund))آلمان، دانشگاه اوويدو اسپانيا، دانشگاه گرانادا Granada) )اسپانيا، دانشگاه ليک هد (Leakhead) کانادا ، دانشگاه لويزويل (Lousiville) آمريکا، دانشگاه باکو (جمهوري آذربايجان)، دانشگاه گليويس (Gliwice) لهستان، دانشگاه اوستراوا (Ostrava) جمهوري چک، دانشگاه تورنتو (کانادا)، دانشگاه فلوريدای مرکزی (آمريکا)، دانشگاه هامبورگ (آلمان)، و دانشگاه پاريس فرانسه. استاد در حال تدريس در دانشگاه MIT پرفسور لطفي زاده به تنهايي بيش از 200 مقاله تاليف کرده است و در حال حاضر عضو هيئت تحريريه بيش از 50 نشريه علمي ميباشد. وي عضو هيئت مشورتي "مرکز فازي آلمان"، عضو هيئت مشورتي مرکز تحقيقات فازي دانشگاه تکزاس، عضو کميته مشورتي مرکز آموزش و تحقيقات سيستمهاي فازي و حافظه مصنوعي (روماني)، عضو هيئت مشورتي موسسه بين المللي مطالعات سيستم ها، عضو هيئت مديره انجمن بين المللي شبکه هاي اعصاب، رئيس افتخاري اتحاديه سيستم هاي فازي بيومديکال (ژاپن)، رئيس افتخاري اتحاديه منطق و تکنولوژي فازي (اسپانيا)، عضو هيئت مشورتي انستيتوي ملي انفورماتيک توکيو و عضو هيئت مديره انستيتوي سيستمهاي دانا (ايلي نوي ـ آمريکا) است. پرفسور لطفي زاده قبل از کشف مجموعه فازي در سال 1965، به مناسبت تحقيقات بنيادي خويش درباره تئوري سيستم ها در سطح جهاني شناخته شده بود. وي طي مقاله اي که در سال 1950 در ژورنال "فيزيک عملي" به چاپ رسيد به تعميم تئوري Wiener پرداخت که بعدها اين تئوري کاربردهاي فراواني در طراحي فيلترهاي حافظه پيدا نمود. در سال 1952، لطفي زاده با همکاري راقازيني Ragazzini ترانسفورماسيون Z را براي تجزيه و تحليل سيستم هاي داده به کار گرفت که در طراحي سيستم هاي کنترل و فيلترهاي ديجيتال کاربرد گسترده اي يافتند. در سال 1963 پرفسور لطفي زاده به اتفاق چارلز دوسور Desoer کتابي درباره "تئوري حالت ـ فضا در سيستم هاي خطي" نوشت. انتشار اين کتاب به عنوان حادثه بنيادي در تاريخ علوم و مهندسي کنترل و تجزيه و تحليل سيستم ها به شمار ميرود و امروزه اين کتاب به عنوان ابزاري استاندارد در تجزيه و تحليل سيستمها، از روبوت هاي صنعتي گرفته تا سيستم هاي هدايت و کنترل فضايي، به طور وسيع مورد استفاده قرار ميگيرد.

مقاله کلاسيک پرفسور لطفي زاده درباره مجموعه فازي که در سال 1965 به چاپ رسيد، سرآغاز جهتي نوين در علوم و مهندسي سيستم و کامپيوتر بود. پس از آن پرفسور لطفي زاده به پژوهشهاي خود در زمينه مجموعه فازي ادامه داد تا آنکه در سال 1973 طي يک مقاله کلاسيک ديگر تحت عنوان "شرحي بر ديدي نو در تجزيه و تحليل سيستمهاي پيچيده و فرآيندهاي تصميم گيري" مفهوم استفاده از متغيرهاي زباني را در سيستم هاي حافظه و کنترل مطرح کرد. اين مقاله اساس تکنولوژي کنترل بر مبناي منطق فازي است که در آينده اثرات عميق در طراحي سيستم هاي کنترل هوشيار خواهد داشت.گرچه منطق فازي کاربردی خيلي وسيع تر از منطق متداول دارد ولي پرفسور لطفي زاده معتقد است که منطق فازي اکسير و نوشدارو نيست. وي ميگويد "کارهاي زيادي هست که انسان ميتواند به آساني انجام دهد در حالي که کامپيوترها و سيستمهاي منطقي قادر به انجام آنها نيستند."

مشاهير تركهاى ايران:علامه طباطبايي

وي در شرح حال خود مي گويد: من در خاندان علمي در شهر تبريز که از زمانهاي دور شهرت علمي پيدا کرده متولد شدم، واز همان کودکي درد يتيم بودن را احساس نمودم ولي خداوند متعال بر ما منت نهاد و زندگي را از نظر مادي بر ما آسان نمود، وصي پدرم به منظور عمل به وصيت آن مرحوم از من و برادر کوچکترم مواظبت مي کرد و با اخلاقي نيکو و اسلامي از ما نگهداري مي کرد با اينکه همسرش از ما بچه هاي کوچک مراقبت مي کرد خادمي را نيز به اين منظور استخدام کرد.من درس قرآن کريم(که پيش از هر چيز آموزش داده مي شد) و «گلستان» و «بوستان» سعدي شيرازي، «نصاب الصبيان»، «انوار سهيلي»، «اخلاق مصور»، «تاريخ معجم»، «منشآت امير نظام» و «ارشاد الحساب» را به پايان بردم. اينگونه بود که بخش اول تحصيلات من به پايان رسيد.سپس به فراگرفتن علوم ديني و زبان عربي پرداختيم و بعد از هفت سال متنهاي آموزشي را که آن زمان در حوزه هاي علميه مرسوم بود فراگرفتيم، در طي اين مدت، در علم صرف و اشتقاق کتابهاي: «امثله»، «صرف مير» و «تصريف» در نحو کتابهاي: «العوامل في النحو»، «انموذج»، «صمديه»، «الفيه ابن مالک» همراه با شرح سيوطي و کتاب «نحو» جامي، «مغني اللبيب» ابن هشام، در معاني و بيان: کتاب «المطول» تفتازاني، در فقه: «الروضة البهية» معروف به شرح لمعه شهيد ثاني، «مکاسب» شيخ انصاري، در اصول فقه: کتابهاي «المعالم في اصول الفقه» شيخ زين الدين، «قوانين الأصول» ميرزاي قمي، «رسائل» شيخ انصاري، «کفايةالأصول» آيت اللٌه آخوند خراساني، در منطق: کتابهاي «الکبري في المنطق»، «الحاشية»، «شرح الشمسية»، در فلسفه: «الإشارات و التنبيهات» ابن سينا، در کلام: «کشف المراد» خواجه نصيرالدين را خواندم و اينگونه بود که متنهاي درس غير از فلسفه متعاليه و عرفان را به اتمام رساندم. براي تکميل درسهاي اسلامي خود به نجف اشرف مشرف شدم و در درس آيت اللٌه شيخ محمدحسين اصفهاني حضور پيداکردم. همچنين به مدت شش سال متوالي خارج اصول فقه را خواندم، در طي اين مدت درسهاي عالي فقه شيعي را نزد استادمان آيت اللٌه نائيني تحصيل کردم و دوره کامل خارج اصول فقه را نيز به مدت هشت سال نزد آن بزرگوار به پايان بردم، و در کليات علم رجال نزد مرحوم آيت اللٌه حجٌت کوهکمري درس خواندم.

استاد من در فلسفه اسلامي، حکيم اسلامي سيد حسين بادکوبه اي بود که نزد آن حضرت کتابهاي منظومه سبزواري، اسفار و مشاعر ملاصدرا، شفاء ابن سينا، کتاب ائولجياي ارسطو، تمهيدالقواعد ابن ترکي و اخلاق ابن مسکويه را خواندم.استاد بادکوبه اي ضمن ابراز علاقه وافر به بنده خود بر درسهايم اشراف کامل داشت و سعي مي نمود که ريشه هاي تربيت را در اعماق وجود من مستحکم سازد و همواره مرا به مدارج انديشه و راههاي استدلال راهنمايي مي فرمود، تا اينکه در طرز تفکر خود بر آن روش خو گرفتم سپس به من فرمود تا در درس استاد هيئت و نجوم سيد ابوالقاسم خوانساري حاضر شوم. من نيز نزد او دوره کامل رياضيات عالي و علم هندسه در هر دو بخش هندسه فضائي و هندسه مسطحه و جبر استدلالي(جبر گزاره) را خواندم.سپس به علت نابساماني وضع اقتصادي به ناچار به وطن خود بازگشته و در شهر تبريز زادگاه خود منزل گزيدم، در آنجا بيش از ده سال اقامت کردم و در واقع آن روزها روزهاي سياهي در زندگي من بود زيرا به علت نياز شديد مادي که براي گذران زندگي داشتيم از تفکر و درس دور گشته و به کشاورزي مشغول شدم، زماني که در آنجا بودم احساس مي کردم که عمرم تلف مي شود فقر و تهيدستي روح مرا تيره و تار نموده و ابرهاي درد و رنج بر روي من سايه مي گستراندند، چرا که از درس و تفکر دور بودم، تا اينکه ديده خود را بر وضع زندگيم بستم و شهر تبريز را به مقصد شهر قم ترک گفتم. هنگامي که به اين شهر وارد شدم احساس کردم از آن زندان رنج و درد رهايي يافتم، و خداي منان را شاکرم که دعاي مرا اجابت نمود و در راه علم و آماده سازي رجال دين و تربيت نسل صالح براي خدمت به اسلام و شريعت محمدي صلي الله عليه و آله، توفيق را نصيب من ساخت، و تا کنون روزگارم در اين شهر مقدس که حرم رسول الله است، سپري شده است. البته براي هرکس درطول زندگي به مقتضاي شرايط روزهاي تلخ و شيريني وجود دارد، به خصوص براي من از اين جهت که مدتي از عمر خود را با يتيمي و دوري از دوستان خود گذراندم و با تمام وجود درد يتيمي را لمس کردم و با حوادث دردناکي در طول زندگي خود روبرو شدم ولي خداوند منان مرا از ياد نبرده، لحظه اي به خود وانگذاشت. و همواره با نفحات قدسي اش مرا در لغزشگاههاي خطرناک ياري کرده است و احساس مي کنم که گوئي قدرتي پنهاني مرا به خود جذب نموده و تمام موانع را از سر راه من برداشته است.

هنگامي که کودک بودم و درس صرف و نحو را مي آموختم،هيچ رغبتي در خود براي ادامه تحصيل نمي يافتم، چهار سال گذشت و من نمي فهميدم که چه بخوانم، ولي بناگاه آرامش در وجودم پديد آمد که گوئي انسان ديروزي نيستم، و در راه علم و انديشه با جديت و درک کامل پيش مي رفتم، و از آن روز بحمدالله تا آخر روزهاي درس که در حدود هفده سال به طول انجاميد در راه طلب علم و دانش هيچگونه سستي برايم پيش نيامد و تمام رخدادها و لذتها و مرارتهاي زندگي به فراموشي سپرده، و از همه چيز و همه کس بريدم مگر اهل علم و اصحاب فضيلت، و بر نيازهاي روزمره اوليه اکتفا کرده و خود را وقف درس و تعليم و نشر معارف ديني و تربيت طلاب نمودم.بارها شب را تا به صبح مشغول مطالعه بودم و به خصوص در دو فصل بهار و پاييز، و چه بسيار معضلات علمي که در طي مطالعه براي من حل شده است و درس فردا را قبل از اينکه روزش فرا برسد خود مي خواندم تا هنگام رويارويي با استاد هيچ مشکلي براي من باقي نماند.

تأليفات
برخی کتابهايي که در نجف تأليف کردم:
- رسالة في البرهان 2- رسالة في المغالطه 3- رسالة في الأفعال 4- رسالة في الترکيب 5- رسالة في الاعتباريات 6- رسالة في نبوة منامات الإنسان

برخی کتابهايي که در تبريز تأليف کردم:
1- رسالة في إثبات الذات 2- رسالة في الصفات 3- رسالة في الأفعال 4- رسالة في الوسائط بين الله و الإنسان 5- الإنسان في الدنيا 6- الإنسان بعد الدنيا 7- رسالة في الولاية 8- رسالة في النبوة 9- رسالة في أنساب السادات الطباطبائيين في آذربايجان

برخی کتابهايي که در قم تأليف نمودم:
1-الميزان في تفسير القرآن 2-اصول فلسفه و روش رئاليسم. 3-تعليقة علي کفايةالأصول